The papers, being the effect of scientific work conducted within basic and implementation research, provide a lot of interesting information in terms of cognition and application. The problems of the articles making up this Journal concentrate mainly around the issues of human capital management, ergonomics, as well as entrepreneurship and innovativeness of organizations. In the collected articles, the Reader will find a lot of theoretical approaches concerning: innovation process and the method of studying the innovative ability of an enterprise, intellectual capital management, the methods of studying and improving the quality assurance system in an organization, the application of ergonomics principles in office work and teaching students, or tourism entrepreneurship. The Journal can be an interesting and useful reference for organization and management, tourism and pedagogics theoreticians, as well as students and practicians.(...)

Menedżerowie wszystkich szczebli nieustannie poszukują rozwiązań, dzięki którym możliwe staje się przetrwanie na globalnym rynku i następnie zdobycie przewagi konkurencyjnej. Aby to osiągnąć, niezbędne jest systematyczne pozyskiwanie przydatnych zarządczo informacji. Rachunkowość stanowi bez wątpienia podstawę sytemu informacyjnego przedsiębiorstw i instytucji, jako system ewidencyjno-sprawozdawczy umożliwia bowiem generowanie użytecznych informacji. To z kolei jest niezbędne zarówno do podejmowania racjonalnych ekonomicznie decyzji przez kadrę zarządzającą, jak i do oceny działalności.

Sprawne funkcjonowanie jednostek gospodarczych i instytucji uwarunkowane jest między innymi otrzymywaniem użytecznych informacji. Są one dostarczane przez rachunek kosztów i rachunkowość zarządczą i wykorzystywane na potrzeby planowania i kontroli działalności, a także podejmowania decyzji. Informacje z systemu rachunkowości stanowią również podstawę funkcjonowania controllingu jako skutecznego narzędzia sterowania działalnością jednostki. Konieczność dostarczania użytecznych informacji w sytuacji dynamicznych zmian w warunkach prowadzenia działalności wymusza doskonalenie systemów rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej. Proponowane rozwiązania teoretyczne i praktyczne powinny spełniać oczekiwania ich użytkowników. Rozwój rachunku kosztów przejawia się w różnych obszarach, począwszy od doskonalenia systemów ujmowania kosztów w ewidencji, przez rozwijanie procedur rozliczeniowych aż po tworzenie narzędzi wspomagających zarządzanie ryzykiem. Procedury rachunku kosztów rozwijane są również w różnych procesach (np. restrukturyzacyjnych) oraz obszarach funkcjonalnych (np. logistyce). Rozwiązania proponowane w ramach rachunkowości zarządczej polegają na integracji dostępnych narzędzi oraz znajdują zastosowanie w nowych obszarach problemowych. Wybranym zagadnieniom rachunku kosztów, rachunkowości zarządczej i controllingu poświęcony jest niniejszy zeszyt Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Zaprezentowane w nim artykuły naukowe prezentują określone koncepcje teoretyczne oraz analizy relacji występujących między rachunkiem kosztów i rachunkowością zarządczą a różnymi obszarami funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ponadto opracowania zawierają pewne rozwiązania, które mogą być zastosowane w przedsiębiorstwach. Dotyczą one przede wszystkim prowadzenia rachunku kosztów na poziomie operacyjnym i stosowania instrumentów rachunkowości zarządczej. Pragniemy wyrazić nadzieję, że przedstawione w niniejszym tomie artykuły będą stanowić przyczynek do rozwoju rachunku kosztów, rachunkowości zarządczej i controllingu. Dzięki temu możliwe będzie ich wykorzystanie w zarządzaniu w przedsiębiorstwach i instytucjach. Edward Nowak, Michał Poszwa

Podstawowym celem rachunkowości jednostek gospodarczych jest dostarczanie informacji użytkownikom wewnętrznym i zewnętrznym. Informacje te powinny odzwierciedlać realne procesy gospodarcze i rezultaty działalności, stanowiące podstawę do dokonywania ocen i podejmowania decyzji. Z tej perspektywy rachunkowość można postrzegać jako najważniejszy element systemu informacyjnego jednostek gospodarczych. Rachunkowość stanowi również podstawową bazę informacyjną dla controllingu. Rachunkowość zorientowana na controlling ma za zadanie informacyjne wspomaganie procesu podejmowania decyzji i oceny działalności poszczególnych jednostek organizacyjnych na poziomie całego przedsiębiorstwa. Takie ukierunkowanie rachunkowości zapewnia obsługę informacyjną wszystkich funkcji zarządzania: planowania, organizowania, motywowania i kontrolowania. Rola rachunkowości w systemie informacyjnym controllingu wynika z jej zadania, którym jest pomiar rezultatów działalności jednostki gospodarczej oraz poszczególnych ośrodków odpowiedzialności. Rezultaty tego pomiaru są prezentowane nie tylko w sprawozdaniach finansowych, ale także w wewnętrznych raportach sporządzanych okresowo oraz na bieżąco według potrzeb. Jakość informacji dostarczanych przez rachunkowość w dużym stopniu przesądza o skuteczności działań podejmowanych w ramach controllingu. Niniejszy zeszyt Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu jest poświęcony rachunkowości traktowanej jako podstawowy system informacyjny controllingu. Zaprezentowano w nim artykuły naukowe dotyczące różnych rodzajów i instrumentów controllingu. Ponadto część artykułów porusza zagadnienia teoretyczne dotyczące koncepcji, zasad i procedur przetwarzania informacji w systemie rachunkowości, część zaś prezentuje problemy wdrażania controllingu oraz przykłady praktycznego zastosowania tego systemu w różnych organizacjach – nie tylko sektora prywatnego, ale też publicznego. Pragniemy wyrazić nadzieję, że publikowane opracowania przyczynią się do doskonalenia sposobu przetwarzania informacji w systemie rachunkowości, mającej pełnić ważną funkcję zasilania informacyjnego controllingu. Edward Nowak, Piotr Bednarek

Zmiany zachodzące na rynku, związane z coraz większą konkurencją, powodują, że przedsiębiorcy szukają rozwiązań dotyczących nie tylko utrzymania się na rynku, lecz również rozwoju w celu poprawienia swojej pozycji względem innych jednostek gospodarczych. Rachunek kosztów, rachunkowość zarządcza i controlling stanowią istotny element systemu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach. Są one stosowane nie tylko w dużych, ale również w średnich oraz małych przedsiębiorstwach. Każda działalność jednostki gospodarczej generuje koszty, które powinny być pod stałą kontrolą zarządzających. Jest to temat wciąż aktualny w artykułach naukowych publikowanych w Polsce i na świecie. Jest stałym przedmiotem zainteresowania zarówno teoretyków, jak i praktyków.

Gromadzenie, przetwarzanie i raportowanie informacji w odpowiednich przekrojach jest niezbędne do podejmowania decyzji ukierunkowanych na osiąganie celów organizacji. W związku z tym współczesna rachunkowość zarządcza stanowi istotne wsparcie informacyjne dla kadry menedżerskiej przedsiębiorstw i instytucji. Artykuły zgromadzone w niniejszym tomie Prac Naukowych dotyczą wielu problemów związanych z rachunkowością zarządczą i zostały pogrupowane w przekroju czterech obszarów tematycznych. 1. Gromadzenie i przetwarzanie informacji zarządczej. 2. Pomiar, ocena i raportowanie dokonań. 3. Wybrane instrumenty rachunkowości zarządczej. 4. Rachunkowość zarządcza w sektorze publicznym. Opracowania dotyczące pierwszego obszaru stanowią wprowadzenie metodologiczne do projektowania systemów rachunkowości zarządczej. Autorzy analizują wykorzystanie informacji zarządczej i jej przydatność w procesie podejmowania decyzji. Drugi obszar dotyczy różnych aspektów pomiaru i raportowania dokonań. W artykułach podejmowane są problemy skutków skandali finansowych w kontekście sprawozdawczości, kształtowania obciążeń fiskalnych przedsiębiorstw, raportowania zarządczego w obszarze logistyki, szacowania ryzyka operacyjnego oraz odzwierciedlenia kapitału intelektualnego w raportach spółek. W trzecim obszarze Autorzy analizują wybrane metody wykorzystywane w rachunkowości zarządczej, takie jak: matryca miar, zarządzanie kosztami, planowanie sieciowe. Ostatnia grupa opracowań odnosi się do zastosowania instrumentów rachunkowości zarządczej w sektorze publicznym. W artykułach poruszane są problemy gospodarki finansowej gmin, rachunku kosztów działań w jednostkach publicznych oraz zagadnienie budżetowania w publicznym szpitalu. Zaprezentowane opracowania przedstawiają współczesne obszary badań w zakresie rachunkowości w przedsiębiorstwach i instytucjach.

Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza są tymi obszarami rachunkowości, których zadaniem jest dostarczanie wieloprzekrojowych informacji ekonomicznych. Informacje te są wykorzystywane w zarządzaniu jednostkami gospodarczymi oraz różnymi instytucjami, a więc w planowaniu i kontroli działalności oraz podejmowaniu decyzji. Użyteczność dostarczonych informacji zależy w dużym stopniu od sposobu ich przygotowania oraz dostosowania do specyficznych potrzeb zarządzania. To powoduje odpowiednie wyzwania dla rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej, jeśli chodzi o ewolucję rozwiązań teoretycznych i zastosowania praktyczne. Kadra kierownicza oraz menedżerowie przedsiębiorstw i instytucji w coraz większym stopniu wykorzystują w swoich działaniach zarządczych instrumenty rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej. Obecnie nie wystarczają już te instrumenty, które wspomagają zarządzanie na poziomie operacyjnym. Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza w coraz większym stopniu włączają się w proces zarządzania strategicznego. Jest to tendencja obserwowana w ostatnich latach, zarówno jeśli chodzi o koncepcje teoretyczne, jak i zastosowania praktyczne. Wybranym problemom rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej jest poświęcony niniejszy zeszyt Prac Naukowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Zamieszczone w nim artykuły naukowe prezentują różne koncepcje teoretyczne, określone rozwiązania metodyczne oraz pewne aplikacje w przedsiębiorstwach i instytucjach. Dotyczą one sposobów prowadzenia rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej w wymiarze strategicznym i operacyjnym.